28.02.2022
Internat shaklidagi bolalar muassasalarini noinstitutsionallashtirish
Senatning Yoshlar, madaniyat va sport masalalari qo‘mitasi tomonidan 2022 yil yanvar-fevral oylarida internat shaklidagi joylashtirish muassasalarini noinstitutsionallashtirish yuzasidan Navoiy, Surxondaryo va Toshkent viloyatlarida olib borilayotgan ishlar holati o‘rganildi.
Ushbu o‘rganish natijalari Qo‘mita aʼzolari, ekspertlar, shu jumladan SOS O’zbekiston Bolalar mahallalari uyushmasining rahbari, mutasaddi vazirlik va idoralar vakillari, hokimlarning tegishli o‘rinbosarlari, mahalliy Kengashlar kotibiyatlar mudirlari, yoshlar bo‘yicha doimiy komissiyalar aʼzolari, yangi tashkil etilgan bolalarni himoya qilish masalalari kotibiyatlari va shoʻbalari mudirlari hamda Yoshlar parlamenti aʼzolari ishtirokida qizg‘in muhokama etildi.
Qayd etilganidek, Qo‘mita tomonidan o‘rganishlar jarayonida “Vasiylik va homiylik to‘g‘risida”gi Qonun, Prezidentimizning “Bola huquqlarining kafolatlarini taʼminlash tizimini yana-da takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni va tegishli qarorlari, Oliy Majlis Senatining “O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri o‘rinbosarining yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash hamda nogironligi bo‘lgan bolalarga ko‘rsatilayotgan tibbiy-ijtimoiy xizmatlar sifatini yaxshilash yuzasidan axboroti haqida”gi Qarori, shuningdek Vazirlar Mahkamasi qarori bilan tasdiqlangan 2019-2023 yillarda noinstitutsionallashtirish dasturi ijrosiga eʼtibor qaratilgan.
Majlisda internat shaklidagi joylashtirish muassasalarini noinstitutsionallashtirish yuzasidan respublikada bir qator ishlar olib borilgani taʼkidlandi.
Xususan, bolalar muassasalaridan oxirgi 6 oyda jami 1359 nafar tarbiyalanuvchi chiqarilgan bo‘lib, shundan 134 nafari ota-onasiga qaytarilgan, 141 nafari yaqin qarindoshlariga vasiylikka, 71 nafari boshqa shaxslarga vasiylikka, 83 nafari patronatga, 656 nafari oilaviy bolalar uylariga joylashtirilgan bo‘lib, 274 nafari o‘qishga va ishga yo‘naltirilgan.
Ayni paytda jami 15 ta muassasa, faoliyati tugatilgan.
Hozirda respublikamizda 8 ta muassasada 707 nafar bola tarbiyalanmoqda. Jami 114 ta oilaviy bolalar uyi faoliyat olib borayotgan bo‘lib, ularning 109 tasi yangi tashkil qilingan.
Prezident qaroriga asosan Navoiy viloyatida 92 nafar, Surxondaryo viloyatida 13 nafar hamda Toshkent viloyatida 100 nafar bolaga uy-joy ajratilgan. Ammo Navoiy shahridan ajratilgan aksar uylar taʼmirga hamda jihozlashga muhtoj.
Shuningdek, o‘rganishlar davomida boshqa qator muammolar ham mavjudligi aniqlandi.
Jumladan, xorijga yillab ishlash uchun ketayotgan ota-onalar voyaga yetmagan farzandlariga vasiy yoki homiy biriktirmayotgani natijasida bunday oilalar farzandlari oxir-oqibat muassasaga olib borilmoqda.
Joylarda mahalla instituti yetarlicha ishlamayotgani ham qayd etildi. Navoiy va Surxondaryo viloyatlarida davlat tomonidan taqdim etilgan uyda yetim bola yashayotganini bilmaydigan, mahallasida yangi ochilgan oilaviy bolalar uyi mavjudligidan bexabar mahalla raislari borligi tanqid qilindi.
Shuningdek, o‘rganish jarayonida hududlardagi bolalarni himoya qilish masalalari kotibiyatlari hamda tuman (shahar) hokimliklari bolalarni himoya qilish shoʻbalari faoliyati qoniqarsiz deb topilgan. Maʼlum bo‘lishicha, aksariyat kotibiyat va shoʻbalarning nizomlari tasdiqlanmagan. Binobarin, ushbu vazifa mahalliy hokimliklar zimmasiga yuklatilgan.
Ayniqsa, Chirchiq shahridagi muassasa rahbariyati, pedagoglar, psixologlar tomonidan oilada yashashning afzalliklari bo‘yicha yetarlicha targ‘ibot ishlari olib borilmayotgani oqibatida bu yerdagi bolalarda oilaviy muhitda yashashdan qo‘rqish hissi shakllanib qolganiga haqli eʼtirozlar bildirildi.
Bundan tashqari, majlisda bolalarni vasiylikka olish jarayonini soddalashtirish zarurligiga ham alohida eʼtibor qaratildi. Hozirda amalda vasiylikka olayotgan fuqarodan 14 ta, bola uchun 7 ta hujjat talab etilyapti. Bunday murakkab jarayonlar ko‘p hollarda bolalarni vasiylik yoki homiylikka olishga to‘sqinlik qilmoqda.
Majlisda ishtirok etayotgan hukumat hamda mutasaddi vazirlik va idoralar vakillari tomonidan kun tartibidagi masala yuzasidan qisqacha axborot berildi. Shuningdek, qayd etilgan muammo va kamchiliklar bo‘yicha tegishli takliflar ilgari surildi.
Bolalarning oila bag‘rida voyaga yetishini taʼminlash, uylari va internat shaklidagi boshqa muassasalar faoliyatini bosqichma-bosqich tugatish, yangi ana shunday muassasalar ochilishining oldini olish sohadagi bosh maqsad ekanligi taʼkidlandi.
Majlis so‘ngida Navoiy, Surxondaryo va Toshkent viloyatlarini o‘rganish natijalari yuzasidan Qo‘mitaning tegishli qarori qabul qilindi.
